Açıklamasına öncelikle endişe ve tasa ortasındaki farka değinerek başlayan Uzman Klinik Psikolog Mustafa Arı, endişenin objesi makul olan bir şeye karşı duyulan bir his olduğunu, fakat tasanın objesi belirli olmadığını belirtti. “Örneğin örümcekten korkarız lakin örümceği gördüğümüzde kaygılanmayız” diyerek bahse açıklık getiren Arı, korkuyu bir bilinmezliğin daha çok tetiklediğini vurguladı. İmtihan tasası olarak tanımlanan olgunun, imtihanın kendisine karşı duyulan bir endişe olmadığının altını çizen Mustafa Arı, “Sınav sonucunda ne olacağına dair yaşanan bilinmezlik insanı derde sürükleyen faktördür” dedi.
SINAV TASASINI OLUŞTURAN ÖGELER
Sınav tasasını oluşturan temel faktörlere de değinen Arı, şunları lisana getirdi:
“Temel faktörler; kişinin imtihana yüklediği mana, kişinin ailesinin ve yakın etrafının beklentileri ve şahısta oluşan ve gerçekçi olmayan fikirlerdir. Yani sınavdaki muvaffakiyet ile birlikte sevilmek, uygun bir insan olmak, kabul görmek kavramları ortasında direkt bir irtibat kurmak da korkuyu oluşturan faktörlerdendir. İmtihan derdi, imtihan yaklaştıkça artar. Bir eşiğe ne kadar uzak olursak, ruhsal olarak o bizi o kadar az huzursuz eder. Yaklaştıkça da tedirginlik ve korku da artış gösterir.”
KAYGININ BELİRTİLERİ
Sınav tasası yaşayan çocuklarda görülen fiziki ve ruhsal durumları da aktaran Arı, çarpıntı, mide bulantısı, terleme üzere belirtilerin fizyolojik belirtiler olduğunu tabir etti. İmtihan tasası görüldüğünde, çocuklarda, ‘yapabildiğim soruları bile yapamıyorum’ üzere geri dönüşler yaşanmasının, aileler için en büyük imtihan derdi ipucunun olduğunun altını çizen Arı, ayrıyeten çocukların muvaffakiyetinde görülen önemli düşüşün de imtihan telaşının en bariz özelliklerinden biri olduğunu da kelamlarına ekledi.
KAYGIYLA BAŞA ÇIKMA YOLLARI
Kaygıyla başa çıkmak için yapılması ve yapılmaması gerekenler hakkında da teklif ve bilgi sunan Arı şu biçimde konuştu:
“Sınav derdinin temelinde 2 başka durum kelam konusu. Bunlardan birincisi, çocuk çalışmamış ve telaşlıdır. Burada çok yapılabilecek bir şey yok. Burada aslında bir pişmanlık ya da bir vicdan daha çok ön plana çıkan hislerdir. Makul bir seviyede duyulan, yaşamsal olağan akışı çok da etkilemeyen ufak çaplı telaşları, korkudan fazla olayın ciddiyetini kavrama olarak düşünebiliriz. Burada asıl ele alınması gerekilen nokta şudur: Gerçekçi olmayan niyetler. Yani çocuk çalışmış, mevzulara hâkim ve bir eksikliği yok ama garip bir korku içerisinde. İşte bu önemli bir imtihan tasasıdır. Başa çıkma yollarında da, uyku ile korku ortasında çok önemli bir temas olduğunu öncelikle vurgulamamız lazım. Sağlıklı ve hakikat vakit aralığında alınan uyku telaş düzeyini azaltıyor. Bunun dışında, sistemli beslenme çok değerli. Ben öğrencilere nizamlı 15-30 dakika açık havada yürüyüşler yapmalarını da öneriyorum. Nefes antrenmanları, hakikat nefes alıp vermek de gerilimi ve korkuyu azaltıyor. Ne yapılmaması konusunda bilhassa teklifim, imtihana girişe son 10 gün kala, mutlaka dışarıdan bir şey yiyip içmemeleridir. Hastalanabilirler, mideleri bozulabilir, bu onların gerilimini çok arttırır. Bir başkası de arkadaş ve aile ortamlarında çok fazla imtihan konusunun açılmaması gerekiyor. Bu yararlı bir şey değil.“
AİLEYE DÜŞEN VAZİFELER
Sınav telaşı yüksek olan çocuklarda ailelerin, fazla mükemmeliyetçi, daha başarılı yetiştirmeye çalışmaları, öteki bireylerle çocuklarını kıyaslamaları örnek vermeleri, imtihana az kaldı, deneme çözmeye devam et üzere tabir ve yaklaşımların çok yanlış olduğunu lisana getiren Arı, imtihana girecek olan herkesin öncelikle dikkat eksikliği açısından kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Eğer çocukta elinde olmayan durumlardan kaynaklı olarak bir dikkat eksikliği, odaklanmada bir sorun yaşama sıkıntıları varsa, devir başından bunun ruhsal açıdan çözümlenmesinin çok kıymetli olduğuna dikkat çeken Arı, “Veliler çocuğunun aldığı eğitimin etaplarını bilerek çocukla diyaloğa girmesi, çok daha yapan olur. Zira ailenin içi rahat ediyor ve imtihana girecek olan kişi aileden bu türlü daha şuurlu bir yaklaşım aldığında çok daha motive oluyor. Çocuğa yapma etme, çıkamazsın, gidemezsin üzere cümleler yerine, bu kadar mevzuyu bitirdiniz, daha az mevzu kaldı, sen bunun üstesinden gelirsin ben sana güveniyorum formunda bir yaklaşım sergilemek tasayı, gerilimi azaltır. Çocuk motive olur” biçiminde konuştu.
HANGİ DURUMLARDA UZMAN DAYANAĞINA BAŞVURULMALI?
“Eşik aşıldığında, fonksiyonellik bozulduğunda, uykularda ve beslenmede düzensizlik yaşandığında, ders çalışırken çok terlemeler, ağlamalar, öfkede çok önemli bir yükseliş ve toplumsal hayatta önemli bir fonksiyonellik bozulması yaşanıyorsa, o vakit ailelerin bir uzmana başvurmalarında fayda var” diyen Arı, imtihana az bir müddet kala uzmana başvurmanın ise tedavi açısından bazen kâfi olmayabildiğini tabir etti.
Arı son olarak şunları söyledi:
“Bu durum önemli bir kıymetlendirme gerektiren bir durumdur. Şayet erken periyotta bir müracaat aldıysak, bireyin dikkat seviyesini öncelikle ölçüyoruz. Başka taraftan aile ile çocuk ortasındaki diyalogların güzel düzenlenmesinde rol oynuyoruz. Ayrıyeten çocuğun toplumsal hayattan koparmadan ve imtihanı da bırakmadan kaliteli bir formda gündelik hayatını şekillendirmede takviye oluyoruz. Bilhassa de son senede olan gençlerin, derslerle çok boğulmaması da değerli. Okul-dershane-etüt üçgeni ortasında sıkışan çocuklarda tasa artabilir. Çocuğa nefes aldıracak alanlar da yaratılmalıdır.”