İBB’ye bağlı İPA, “Hava Ulaşımın Geleceği ve İstanbul Havalimanları Çalıştayı” düzenledi.
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Becerikli Polat ve İBB İmar ve Şehircilik Dairesi Lideri Gürkan Akgün’ün açılış konuşmalarıyla başlayan çalıştay kapsamında İstanbul’da havayolu ulaşımının geleceği ve İstanbul havalimanları için sürdürülebilir uygulamalara dair siyaset teklifleri tartışıldı.
ORTAK AKILLA VE İŞTİRAKÇİ SÜREÇLERLE KENTİN YÜKSEK YARARI GÖZETİLEREK KARAR VERİLMELİ
Havacılık alanında yapılan tüm çalışmaların subjektif yorumların ötesinde, ortak akılla yürütülen iştirakçi süreçlerle ele alınması ve kararların politik atmosfere nazaran değil, kentin yüksek yararı gözetilerek alınması gerektiği konusunda mutabık kalındı. Çalıştayın en dikkat konusu hususu Atatürk Havalimanı ile ilgili yeni gelişmeler oldu. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın hazırladığı Ulusal Ulaştırma Planı’nda 100 kilometre içerisinde en az bir havalimanı erişiminin sağlanması gerektiği sözü hatırlatılarak, erişim dışında havalimanı tartışmalarında ön plana çıkan kamu kaynaklarının gerçek ve verimli kullanılması ekseninde “herhangi bir harcama yapılmadı” telaffuzunun aldatıcı olduğu, kamu kaynaklarının harcandığı vurgulandı.
Yeni bir havaalanı yapan birçok ülkenin eski havalimanını kapatmadığı örneklerle aktarılırken, Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasının İstanbul’a ziyan vereceği belirtildi. Ulaşım, lojistik ve havacılık üzere bahislere bütüncül yaklaşmanın çok kıymetli olduğunun altı çizilirken, Türkiye’de hava ulaştırma stratejisi konusunda biçimsel, büyüklüklere dayalı, kâr odaklı inşaat ve bayındırlık faaliyetleri öncelikli reflekslerle hareket edildiği lisana getirildi.
MEVCUT SİYASET EKOLOJİK İSTİKRARIN BOZULMASINA NEDEN OLUYOR
Mevcut siyasetin İstanbul’u kuzeye ve kuzey doğuya gerçek büyütmek olduğu, lakin bu siyasetin ziraî alanları ve ekolojik dengeyi bozacağı belirtildi. Yeni havalimanının devam eden fazlarının durdurularak, Atatürk Havalimanı’nın fonksiyonunu sürdürerek kuzey ormanlarına verilen zararın durdurulabileceği aktarıldı.
Havacılık ve iklim alakasının sürdürülebilirlik aslına dayanması gerektiğinin altı çizildi. Havacılık emisyonlarının, iklim sistemini etkilemesinin net olumlu RF (Radiative Forcing) katkılarından, CO2, su buharı ve NOx (Azot Oksit) ve kurum emisyonlarından kaynaklandığı belirtildi.
Bu katkıların, atmosferde çok sayıda kimyasal, mikrofiziksel taşıma ve ışınımsal süreçleri içerdiği tabir edildi. Havayollarının iklim konusunda çok fazla göz önünde olduğu ve reaksiyon çektiği belirtilirken Kyoto Protokolü ve Paris İklim Anlaşması’na dikkat çekildi.
Mutabakatların her ikisi için de “Her ülke kendi içinde emisyon azaltımı yapmaya kelam vermiştir” ibaresi üzerinde duruldu. Bu durumun ulusal seviyede sadece iç sınırlarda ortaya çıkan sera gazı tesirlerinin azaltılması konusunda bir uğraş getirdiği, memleketler arası rotalarda ortaya çıkan karbon emisyonlarına karşı başlatılan gayretin ise Paris İklim Muahedesi üzerine hazırlanan milletlerarası CORSIA planı kapsamında devam ettiği belirtildi. Bunun yanı sıra havacılık sanayisinin global ısınmaya karşı ne yapması gerektiği ve iklim krizinin havacılığa tesirine değinildi. Bu hususun takibi için İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde havacılıkla ilgilenen bir ünitenin kurulması önerisi geldi.
KAPATILMA KARARI YANLIŞLI LAKİN YANILGIDAN DÖNÜŞ HALA MÜMKÜN
Panelde Atatürk Havalimanı’nın kapatılma kararının yanlışlı olduğunun altı çizildi ve üç havalimanının entegre çalışması gerektiği vurgulandı:
“İstanbul’da bulunan 3 havalimanının birlikte bu kente hizmet vermesi ve hepsinin birbirini işlevsel olarak bütünlemesi gerekir. Terminaller, bütün ulaşım cinsleri ortasındaki ilişkiyi sağlayan ekonomik kalkınma için kritik noktalardır. Terminallerin performanslarını etkileyen konum/ölçek, erişilebilirlik ve altyapı ögelerini dikkate alarak planlama yapılması gerekir. Yolcu ve yük terminallerinin ayrıştırılması gerekir, hava kargo nakliyatının iktisat üzerinde direkt, dolaylı, tetiklenen ve katalizör tesirler olmak üzere 4 farklı tesiri vardır. Tüm bu ekonomik tesirlerin gerçek talebin yakalanması ve rekabetin geliştirilmesine bağlıdır. Lojistik Performans Endeksi datalarına nazaran ise Türkiye yıllar içerisinde gerileyen bir performansa sahiptir. Havacılık konusunda Türkiye pek çok stratejik kusur yapmış, bilhassa Atatürk Havalimanı’nın kapatılması kararı kusurludur. Lakin karardan dönüş hâlâ mümkündür.”
ÇALIŞTAYDAN ÇIKAN SONUÇLAR
Hava Ulaşımının Geleceği ve İstanbul Havalimanları Çalıştayı kapsamında paydaşlar “İstanbul’un havalimanları için gelecekte nasıl bir senaryo öngörüyorsunuz?” sorusu etrafında İstanbul’un havacılık dalı açısından gelecekteki global rolü, havalimanlarının kentle alakası, kapasiteleri, pozisyon ve temasları, çevresel tesirleri, kent iktisadı ve bölümlere tesirlerini tartıştılar.
Genel sınırlarıyla tartışılan hususlar şu formda özetlendi:
- “Ayrıntılı ve data güdümlü planlama, havalimanları başta olmak üzere kent planlamanın odağında olmalıdır.
- Üç havalimanı eş vakitli olarak açık tutularak işletilebilir.
- İstanbul ve etrafına yönelik havacılık planlaması bütünsel olarak yapılmalıdır. İstanbul’un merkezi pozisyonu, etrafı ile birlikte bir kapasite planlamasına tabi tutulmalı, yolcu yükü, işletme saatleri, ulaşım entegrasyonu ve bağlı öteki tüm bahisler bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalıdır.
- Üç havalimanı da üçgen olarak dünyadaki öbür örnekler üzere kentsel ölçekte birbirlerine entegre olduklarında düzgün bir planlamayla kente yararı maksimize edilebilir. Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasıyla işler havalimanı sayısı ikiye düşmektedir. Bu durum, hem Atatürk Havalimanı’ndaki mevcut yatırımın hiçe sayılması hem de mevcut ve potansiyel yararının göz gerisi edilmesi manasına gelmektedir. Atatürk Havalimanı, faaliyetlerine devam edecek halde planlamaya dâhil edilmelidir. İstanbul’un üç havalimanının kaynak verimliliğini önceleyen ve etraftaki ikincil kentleri de (örneğin Ankara) planlamaya dâhil eden alternatifin en yeterli senaryo düşünülmektedir.
HAVALİMANLARININ İŞLETİLMESİ VE GÜZELLEŞTİRİLMESİ
- Havalimanları kategorik olarak bir kamu yatırımıdır ve bu formda kalmalıdır. Kâr emeli güdülen bir noktaya varıldığında, kent ve kent sakinlerinin güzel olma hâli gözetilmez. Havalimanları kentin kalkınmasını kolaylaştıracak bir araç olmalıdır.
- Havalimanı işletme modelleri yolcu için erişilebilir (accessible) ve güçyeter/ekonomik (affordable) bir biçimde ve verimliliği odağa alarak planlanmalıdır.
- İstanbul Havalimanı’nın kentin epeyce dışında kalması yolcu tecrübesini olumsuz etkilemekte ve Atatürk Havalimanı ile karşılaştırıldığında (konum ve güzergâh açısından) turistik tecrübesi zayıflatmaktadır.
- İstanbul Havalimanı etrafı için yapılaşma baskısı oluşturmakta, bu baskı kentin farklı kaynak ve arazi kullanım öğeleri (su rezervleri, tarım, turizm, sanayi, lojistik üzere farklı lakin birbiri ile kesişen ekosistemler) için risk arz etmektedir. Bu sebeplerden ötürü İstanbul Havalimanı büyümesinin/geliştirilmesinin durdurulması gerekmektedir.
- İstanbul Havalimanı bir ulusal servete dönüşmüş olsa da yeni bir fizibilite çalışması yapılabilir.
“SABİHA GÖKÇEN’İN İKİNCİ PİSTİ FAAL HÂLE GETİRİLMELİ”
- Sabiha Gökçen Havalimanı’nın ikinci pisti en kısa müddette etkin hâle getirilmelidir.
- Atatürk Havalimanı’nın pistlerinin korunup iyileştirilmesinin yanında, tüm yapıları kullanılabilir ve fonksiyonel hale getirilebilir. Atatürk Havalimanı öteki havalimanlarıyla karşılaştırıldığında farklı ulaşım biçimleriyle daha bütünleşiktir ve kent trafiğine tesiri asgaridir.
- Havalimanı içerisindeki gümrük ve kargo akışları verimli bir biçimde kurgulanmalı ve planlanmalıdır. Türkiye’deki havalimanları başka ulaşım biçimleriyle entegrasyonu zayıftır ve gümrük akışları kaynak israfına yol açmaktadır. Bu sebeple bütüncül planlama gerekliliği ön plana çıkmaktadır.
“EMNİYET AÇISINDAN SAKINCA BARINDIRMAMAKTADIR”
- İstanbul’daki üç havalimanının tıpkı anda işletilmesi, bürokratlar tarafından kamuya aktarılanın bilakis, emniyet açısından rastgele bir sakınca barındırmamaktadır.
- Yolcu nakliyatının yanında üç havalimanı da gümrük nakliyeciliği için optimize edilmelidir. İBB’nin, öteki karar vericilerle (Gümrükler Genel Müdürlüğü, EGM vb.) bir ortaya gelip havalimanlarındaki gümrük süreçlerinin uygunlaştırılması için harekete geçmesi değerlidir.
HAVALİMANLARI-ŞEHİR ENTEGRASYONU
- Hava, kara ve deniz limanlarının kent içerisindeki entegrasyonu kolay, süratli ve ucuz olarak sağlanmalıdır.
- Havalimanlarının yolcuların kolay erişimine nazaran düzenlenmeli ve “yolcu dostu havalimanı” olarak planlanmalıdır. Metro istasyonundan kontuara ve uçağa kadar yürüyüş aralıkları hakikat planlamayla kısa tutulmalıdır.
- Gelecek planlamasında Atatürk Havalimanı’nın Halkalı üzerinden İstanbul Havalimanı’na bağlanmasıyla, Sabiha Gökçen Havalimanı ile birlikte 3 adet birbirine bağlı havalimanı elde edilebilir ve havalimanı-şehir entegrasyonunda öteki havalimanlarının da denkleme katılması gerekmektedir.
- Metrolar ve Hızray kentle havalimanları ortasındaki entegrasyon için kıymet arz etmektedir.
- Sabiha Gökçen Havalimanı’nın Kadıköy-Tavşantepe’ye bağlanması tamamlanmak üzere ve bu sınırın devamının Pendik’e indirilmesi planlanmıştır. Buna benzeri tahliller İstanbul Havalimanı için de düşünülmelidir. İstanbul Havalimanı’nın en eksik noktası yerleşim alanlarıyla ilişkiyi sağlayacak kentsel ulaşım sisteminin zayıflığıdır.
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi raylı sistemler konusunda merkezi yönetimle iş birliği içerisinde olmalıdır.
AHL’NİN KAPATILMASI, BAĞCILAR’DAKİ İŞLETMELERİ OLUMSUZ ETKİLEYECEK
- Atatürk Havalimanı’nın kapatılması, bulunduğu bölgedeki ekonomik ekosistemi büyük oranda olumsuz etkileyecektir. Bağcılar’ın kıymetli bir imalat odağı olması, Atatürk Havalimanı’nın sahip olduğu kıymeti artırmaktadır. Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasının akabinde ilçedeki pek çok dal kuzeyde tekrar yer seçme eğilimi gösterecektir. Bu da pek çok bölüm için ek bir ekonomik maliyet getirecektir. Bu işlevsel değişim, iktisadın yanında nüfus hareketliliğini de etkileyecektir.
- Atatürk Havalimanı’nın bir öbür avantajı İstanbul üzere sarsıntı ve doğal afet risklerinin olduğu bir kentte erişilebilirlik açısından kıymetli bir pozisyonda olmasıdır. Kentin dayanıklılığının korunmasında ve artırılmasında bu stratejik avantaj, Atatürk Havalimanı’nın kapatılmaması için kıymetli bir sebeptir.”