Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin bağımsızlık çabasının başkanı ve birinci başbakanı olan Patrice Lumumba’nın bedeninden geriye kalan tek modül olan dişi, öldürülmesinden 61 yıl sonra ailesine teslim edildi.
Lumumba, 1960 yılında başbakan seçildikten kısa bir müddet sonra, Belçika ve ABD’nin desteklediği General Joseph Mobutu tarafından düzenlenen darbe ile düşürülmüş, cesedi sülfürik asitte eritilerek yok edilmişti.
Gerard Soete isimli Belçikalı eski asker, 2000 yılında katıldığı bir televizyon programında, Lumumba’yı öldüren kurşun ile ondan geriye kalan iki dişi sakladığını belirterek, bunları kameraların karşısında göstermişti.
“Mezarsız Kahraman” olarak bilinen Lumumba’nın dişi, Brüksel’deki Egmont Sarayı’ndaki merasimle, ailesine teslim edildi.
Törene, Belçika Hükümdarı Philippe ve Kongo Devlet Lideri Felix Tshisekedi ile Belçika Başbakanı Alexander De Croo da katıldı.
Lumumba’dan kalan son beden modülü olan dişler, bir kutu içinde bu bahiste yasal süreci başlatan Savcı Frédéric Van Leeuw tarafından, Başbakan Lumumba’nın kızı Juliana Lumumba’ya teslim edildi.
Patrice Lumumba’nın kızı Juliana Lumumba merasimde, “Baba, biz ailen, Kongo, Afrika ve dünya, gerçeği bilmeden vefatına ağladık. Ne vakit ve nerede öldün? Bunu bilmiyoruz. Seni kim öldürdü? Hâlâ arıyoruz” diye başladı, “Sen mezarsız bir kahramansın” diye devam etti.
Törene giden süreçteki gayretleri için Belçika Hükümdarı’na teşekkür eden Juliana Lumumba, kelamlarını, “Baba, konutuna güzel geldin” diyerek tamamladı.
Belçika Başbakanı De Croo özür diledi
Belçika Başbakanı De Croo da, “Nihayet. Bu sözcük sabahtan beri herkesin lisanında ve nihayet çok geç demek istiyoruz, çok geç” diye başladığı konuşmasında, Kongo ulusunun başkanlarından birinin kalıntılarının 60 yıl boyunca Belçika’da tutulmasının ve bunun hiçbir vakit açıklığa kavuşturulmamasının “normal olmadığını” söyledi.
“Bugünkü merasimin de kendilerini onurlandırmadığını” söyleyen De Croo, Belçika’nın Lumumba cinayetinde oynadığı rol için özür diledi. Belçika Başbakanı, “Bir adam siyasi inançları ve mefkureleri için öldürüldü. Bir demokrat ve liberal olarak bunu kabul edemem” dedi.
Başbakan De Croo, periyodun Belçikalı yetkililerinin, Lumumba’nın öldürülmesine göz yumduğunun altını çizerek, hükümet olarak bu ahlaki sorumluluğu kabul ettiklerini vurguladı.
Belçika Başbakanı kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bugün resmi veda merasiminde bu ahlaki sorumluluğu tekrar ediyorum. Ailesi huzurunda, Belçika’nın bağımsız Kongo’nun birinci başbakanının hayatına son verme kararı üzerindeki yükü nedeniyle özür dilemek istiyorum.”
Kongo Başbakanı Jean-Michel Sama Lukonde de, Belçika Kral Philippe’nin Kongo ziyaretinde bahsettiği eşitsizlik ve ırkçılık sistemine de değinerek, “Lumumba, neler olduğu konusunda yıllar evvel ikazda bulunmuştu” dedi.
Lumumba için Kongo’da veda merasimi yapılacak
Başbakan Lumumba’nın son kalıntıları, ailesi ve ülkesi açsısından, yas süreci için epey büyük değer taşıyor.
Kongo ağacından yapılmış bir tabuta konan kalıntılar, ailesinin omuzlarında Kongo’nun Brüksel Büyükelçiliği’ne götürüldü. Burada ulusal marş eşliğinde çok sayıda Kongolu tarafından karşılanan tabut, Lumumba’nın doğduğu topraklara gönderilecek.
Kongo’da tüm ülkeyi dolaşacak. Daha sonra Limite’deki bir anıt mezara defnedilecek.
Lumumba’nın kalıntılar nasıl ele geçirildi?
Kalıntıları aileye teslim eden Savcı Frédéric Van Leeuw, dişlerin Lumumba ailesine dönmesinde tesirli olan bir isim.
Lumumba’ya ilişkin ait dişlerin, Belçikalı eski asker Gerard Soete’nın vefatından sonra kızı Godelieve Soete’ye kaldığının ortaya çıkması üzerine, eski önderin ailesinin talebi üzerine 2012 yılında Belçika’da Federal Savcı De Leeuw tarafından cinayet soruşturması başlatıldı.
De Leeuw,’un talimatı ile 2016 yılında eski askerin kızı Godelieve Soete’nin meskeninde yapılan aramada Patrice Lumumba’dan geriye kalan dişler bulundu.
Bu gelişmenin akabinde Juliana Lumumba, Belçika Hükümdarı Philippe’ten, bu dişleri geri istedi.
Belçika’ya ilişkin sömürge polisinin bir üyesi olan Gerard Soete, Lumumba’nın cesedini parçalayıp 200 litre sülfürik asitle dolu bir fıçıda eritildiğini söylemişti.
Lumumba’ya ilişkin olduğu belirtilen dişlere DNA testi yapılmadı. Ailesi de zati bunu istemedi.
Oğlu Roland Lumumba, Belçika medyasına verdiği demeçte, bu mevzuda risk almak istemediklerini vurgulayarak, “Bu, muhtemelen babamdan kalan son şeye geri dönülmezi bir halde ziyan verir ya da yok eder” dedi.
Patrice Emery Lumumba, Belçika’nın eski sömürgesi olan Batı Afrika ülkesi Kongo’nun bağımsızlık uğraşındaki liderlerden biriydi. Kongo’nun 30 Haziran 1960 tarihinde bağımsızlığını elde etmesinden sonra ülkenin birinci başbakanı oldu.
Ancak Belçika bu sefer, Kongo’nun kaynaklar bakımından en varlıklı bölgesi olan Katanga’nın, bağımsızlığını ilan etmesine takviye verdi.
- Bağımsız Kongo’nun birinci başbakanı Lumumba’nın kızı: Babamın dişlerini verin artık biz de yasımızı tutalım
- Belçika Hükümdarı Philippe neden Demokratik Kongo’da sömürge geçmişi için resmi özür dilemedi?
Sovyetler Birliği ile yakınlaşması Lumumba’nın sonu oldu
Bunun üzerine milletlerarası alanda dayanak arayışına giren Lumumba, evvel ABD ve Birleşmiş Milletler’den (BM) yardım istedi. Olumsuz karşılık alınca da, bu kere Sovyetler Birliği’ne yöneldi. Moskova ile bağlantıya geçmesi, Lumumba’nın başbakanlık misyonunun kısa sürmesine neden oldu.
Başbakan Lumumba, 14 Eylül 1960’ta ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA) ve Belçika tarafından desteklenen General Joseph Mobutu’nun gerçekleştirdiği askeri darbe sonucu iktidardan uzaklaştırıldı.
Mobutu güçlerince 1 Aralık 1960’da tutuklanan Lumumba, uzun süren azapların akabinde 17 Ocak 1961’de 2 arkadaşıyla birlikte kurşuna dizildi.
Eski Başkan’ın infazı sırasında hazır bulunan Belçikalı eski asker Gerard Soete, 2000 yılında Belçika Televizyonu’nda katıldığı bir programda, Lumumba’nın cesedinin sülfürik asitte eritildiğini anlattı.
Belçika Parlamentosu Soruşturma Komitesi, 2000’lerin başında yaptığı araştırmada, Belçika hükümetinin Lumumba cinayetinde “inkar edilemez bir sorumluluğu” bulunduğu sonucuna vardı..
Ancak, Belçika idaresi, cinayetle ilgili resmi olarak sorumluluk üstlenmedi. Belçika, Lumumba’nın ailesinden “ahlaki sorumluluk nedeniyle özür” diledi. Lakin yakınlarına vadedilen maddi tazminat hiçbir vakit ödenmedi.
ABD hükümeti de, 2002 yılında, “Lumumba’nın, CIA tarafından sağlanan maddi, siyasi takviye ve eğitim sonucu öldürüldüğüne” ait dokümanları açıkladı.