Çoğumuzun bedenimizde yalnızca bir karaciğeri var, lakin yeni bir tedavi, önemli karaciğer hastalığı olan şahısların ikinci, üçüncü ve hatta beşinci karaciğerlerini büyütmesini sağlayabilir. Dünyada bir birinci olan bir denemede, bir istekli kısa bir mühlet sonra ikinci bir karaciğeri büyütebileceklerini ve çok muhtaçlık duyulan bir yaşama tutunma talihi sunabilecek bir prosedürden geçecek.
Bu deneme başarılı olursa, gelecekteki gönüllülerde daha güçlü dozlar test edilecek ve MIT Technology Review’in söylediğine nazaran potansiyel olarak altı “mini karaciğer” geliştirmelerine müsaade verecek.
Bu yaklaşım, kolay bir biçimde, yeni organların oluşturulmasını sağlayacağı ümidiyle, karaciğer hastalığı olan hastaların lenf düğümlerine donör karaciğerlerinden hücreler enjekte edilmesi ile uygulanıyor. Bağışlanan karaciğerler nakil için uygun değil, fakat alıcılar için potansiyel olarak hayat kurtarıcı bir tedavi seçeneği sağlayabilir. Araştırmacılar, yalnızca bir karaciğerin 75’ten fazla kişinin tedavisine yardımcı olabileceğini iddia ediyor.
Araştırmaya dahil olmayan kök hücre biyoloğu Valerie Gouon-Evans, MIT Technology Review ile yaptığı görüşmede “Aksi halde atılan bu organları hastalara yardım etmek için kullanmak ihtilal niteliğindedir” diyor.
Karaciğerin muazzam rejeneratif potansiyeline karşın (ortalama karaciğer hücresi hiçbir vakit üç yaşından büyük değildir), iyileşemeyeceği kimi kapsamlı hasar hadiseleri bulunur. Bu durumlarda, çoklukla nakil gereklidir. Lakin, son devir karaciğer hastalığı olan hastalar, ameliyat olamayacak kadar hasta olabilecekleri için her vakit nakil için uygun olmazlar. Ne yazık ki, organ naklinin bir seçenek olduğu durumlarda bile, hasarlı bir karaciğeri sağlıklı bir karaciğerle değiştirmek o kadar kolay değildir.
Karaciğer nakli için bekleme mühleti 5 yıla çıkabiliyor
Öncelikle, bağışlanan karaciğer sayısı epeyce yetersiz. Örneğin ABD’de yeni bir karaciğer için ortalama bekleme mühleti beş yıla kadar çıkabiliyor, bu da nakil bekleyen hastaların yaklaşık yüzde 10’unun nakil sırasında hayatını kaybedeceği manasına geliyor. Bağışlanan karaciğer sayısının az olmasının yanı sıra, bu organlar yalnızca çok kısa bir müddet için nakle uygundur. Bu nedenle alternatif, daha az invaziv bir yaklaşıma acil muhtaçlık duyuluyor.
Kısa bir müddet evvel, bir biyoteknoloji şirketi, transplant organlarını toplamak için kullanılabilecek sentetik insan embriyoları geliştirmeye çalışarak farelerdeki ilerlemelerden yararlanma niyetlerini ima etti. Bu tahlil organ bağışı krizini atlatmanın net bir yolu olabilir, fakat kimi potansiyel etik tasaları da beraberinde getiriyor.
LyGenesis şirketinin yeni tedavisi daha az tartışmalı bir seçenek üzere görünüyor. Grup, şu ana kadar hayvanlarda muvaffakiyet elde etti ve bu başarıyı yaklaşan insan denemesinde tekrarlamayı umuyor.
LyGenesis’in kurucu ortağı Michael Hufford, MIT Technology Review ile yaptığı görüşmede “Zamanla, lenf düğümü büsbütün kaybolur ve geriye, hayvanın kan akışını filtrelemeye yardımcı olarak doğal karaciğerin fonksiyonunu destekleyen, epeyce vaskülarize minyatür bir karaciğer kalır” dedi ve devam etti: “Şu anda insanlarda yapmaya çalıştığımız şey tam olarak bu.”
Tedavi, son devir karaciğer hastalığı olan 12 yetişkinde denenecek. Birinci iştirakçi yaklaşık 50 milyon karaciğer hücresi alacak ve sonraki iştirakçilerde bu, beş küçük karaciğer oluşturmaya yetecek bir halde 250 milyon hücreye çıkarılacak. Her biri enjeksiyondan sonra bir yıl boyunca incelenecek ve bedenin yeni küçük karaciğerleri reddetmesini önlemek için hayatlarının geri kalanında immünosupresan ilaçlar almak zorunda kalacaklar.
Yaklaşık iki yıl içinde tamamlanana kadar bu denemelerin sonuçlarını bilemeyeceğiz, lakin araştırmacılar umutlu…