1700’lerde çiçek hastalığı, bilhassa enfeksiyonun kolay yayıldığı kalabalık kentlerde çok yaygındı. Tedavisi yoktu. O sırada bununla başa çıkmak için geliştirilen tek formül, hafif bir enfeksiyon gelişmesini ve akabinde hastanın bağışıklık geliştirmesini ummaktı. Bu emelle variolasyon olarak bilinen küçük bir doz çiçek hastalığı irini, kasıtlı olarak insanlara bulaştırılıyordu.
Sonra Edward Jenner, sütçü kızların sığır çiçeği hastalığından bulaşan enfeksiyon nedeniyle çiçek hastalığına karşı bağışık olduğu söylentilerini duydu ve hastalarından biri bu hastalıkla geldiğinde bir test yaptı. Bir sütçü kız olan Sarah Nelmes, Jenner’ın birtakım çocuklara kasıtlı olarak bulaştırmak için kullanabileceği faal bir sığır çiçeği enfeksiyonu ile ona geldi. O da 8 yaşındaki oğluna çiçek hastalığı bulaştırmadan evvel sığır çiçeği bulaştırdı; söylentilerin gerçek olduğunu kanıtladı.
Günümüzde muhtemelen tüm etik konseyleri tarafından reddedilecek olan birkaç denemenin sonrasında dünyanın birinci aşısı ortaya çıktı.
COVID-19 salgınında karşılaştığımız zorluklarla karşı karşıya kaldılar, dünyanın birden fazla hastalıkla gayret ediyor ve aşılara gereksinim duyuyordu. Fakat aşıların taşınması için global bir işbirliğinin gerçekleşmesi bir asırdan fazla vakit alacaktı. Bu yüzden kimi ülkeler kendi tahlillerini üretmeye çalıştı. Böylelikle tarihteki birinci memleketler arası sıhhat programı haline gelen ve başka ülkelere aşı sağlamaya yönelik bir teşebbüs ortaya çıktı: The Balmis Expedition.
The Balmis Expedition: Yetimlerle aşı taşıma programı
1803’te İspanya Hükümdarı IV. Charles, Amerika’daki uzak İspanyol kolonilerine, kolonilerin kendi aşı programlarına başlamaları için gerekli bilgi ve kaynaklarla birlikte fiyatsız aşılar göndermeye karar verdi. Çiçek hastalığından şahsî olarak etkilenmiş ve birkaç aile üyesini hastalıktan kaybetmişti.
Sorun, sığır çiçeği iltihabının yalnızca birkaç gün canlı kalabilmesiydi. Amerika’ya vardıklarında, örnekler işe yaramaz olacaktı. Grup, yol boyunca enfeksiyonlarını koruyarak inekleri kolonilere taşımayı önerdi, fakat bu, hayvanları taşımanın zorluğu nedeniyle reddedildi. Daha sonra, hastalığı taşımanın etik açıdan çok daha problemli olsa da daha tesirli bir yolunu buldular: Hastalık, yetimlerle taşınacaktı.
O vakitler dünyada çok sayıda yetim çocuk bulmak mümkündü; yani “kaynak” bulmak bir sorun oluşturmuyordu. Gemi, yaşları 3-9 ortasında olan 22 yetim çocuğu aldı ve iki çocuğu enfekte ederek enfeksiyonu canlı tuttu. Akabinde püstüllerindeki irini kullanarak iki çocuğa daha bulaştırdı. Gidecekleri yere vardıklarında, mahallî ailelere çocuklarına hastalığı bulaştırmaları, hastalığı canlı tutmaları ve insanları çok daha ölümcül çiçek hastalığına karşı aşılamaya hazır olmaları için para ödediler.
Keşfin etik olarak önemli bir formda sorgulanabileceği kesin olmasına karşın, hastalığı yetimlerde saklamak ve sonra onları hastayken harika derecede dalgalı bir seyahate gönderme formülü muhtemelen sayısız hayat kurtardı.