Cengiz Han, tarihteki en büyük imparatorluklardan olan Moğol İmparatorluğu’nun kurucusu ve hükümdarıydı. Bu imparatorluk Pasifik Okyanusu’ndan Ukrayna’ya kadar uzanıyordu ve İpek Yolu’nun gelişmesini sağladı. Ayrıyeten Cengiz Han, emniyetli posta hizmeti, kağıt para, dini özgürlük ve diplomatik dokunulmazlık üzere sistemlerin kurulmasına da yardımcı oldu. 1227’de öldü ve imparatorluğunu bıraktığı varisleri daha da fazla toprak fethetmeye devam etti.
Böyle muazzam bir figürün mezarı için anıtlar ve efsanevi yapılar kurulabileceğini düşünebilirsiniz. Lakin Cengiz Han’ın mevti hakkında çok az şey biliniyor ve mezarının yeri hakkında neredeyse hiçbir bilgi yok.
Cengiz Han nasıl öldü; mezarı nerede?
Tabii ki vefatıyla ilgili birçok farklı kıssa var. Çin ordularıyla yapılan bir savaşta atından düşerek yaralandığına dair anlatılardan Batılı bir Xia (Şia) prensesi tarafından yatağında öldürüldüğüne kadar çok sayıda farklı ve kimileri fantastik sayılabilecek kıssalar bulunuyor.
Ancak bu söylentilerin birçoklarının vefatından sonra ortaya çıktığı ve ailesine ve takipçilerine gerçeği bir sır olarak saklamaları talimatı verildiği düşünülüyor. Temel olarak bu kapalılık, mümkün olan en makûs vakitte meydana gelen mevtten kaynaklanıyordu. Cengiz Han, 20 yıldır hazırlanılan Batı Xia fethinin çok değerli bir evresi sırasında hayatını kaybetti.
Tarihsel-tıbbi açıdan bakıldığında, 18 Ağustos ile 25 Ağustos 1227 tarihleri ortasında kendisini düzgün hissetmediği ve 8 gün sonra öldüğü bildirildiği için vefatı çok daha sıradan bir hastalık kaynaklı olabilir.
Gizlice gömülmek istenmesi nedeniyle, ordusunun cenazesini taşıması sırasında, yolda karşılaşan herkesin öldürüldüğüne inanılıyor. Xiongnu Hükümdarlarının gömme uygulamaları takip edilmiş olsaydı, yaklaşık 20 metre derinlikte bir kütük odasında işaretsiz bir mezara gömülecekti.
Daha sonra ordunun, rastgele bir izi yok etmek için mezarın üzerinde 1.000 at sürdüğü tez ediliyor. Böylece büsbütün gizlenen pozisyon, fizikî araştırmaları yahut mezar soygununu imkansız hale getirdi.
Ayrıca Moğolistan halkının en azından bir kısmı için Han’a karşı dini bir hürmet duyulduğundan ötürü yeri zımnî tutmayı tercih eden birtakım beşerler var ve kimileri da, mezar yerinin bir sır olarak kalmasını istediği için hürmet duyulması gerektiğini düşünüyor.
Teori ve anlatılardan biri, mezarın Hentii dağlarında, Burkhan Haldun olarak isimlendirilen bir tepede olabileceği tarafında. Han’ın bir vakitler o dağda düşmanlarından saklandığı ve mevtinde geri döneceğine kelam verdiği düşünülüyor. Fakat bu teorinin hala tartışmalı olduğunu ve tarihî olarak Burkhan Khaldun olarak isimlendirilen beş dağın daha olduğunu gösteren deliller bulunduğunu belirtmekte yarar var.
Son vakitlerde, bilim insanları yerleri bulmak için daha çağdaş teknolojileri kullanmaya çalıştılar. PLOS ONE’da yayınlanan bir makale, bir uydu araması yoluyla Cengiz Han’ı bulmak için kitle kaynaklı (30.000 saat katkıda bulunan 10.000’den fazla çevrimiçi gönüllü) dayanak kullanılmaya çalışıldı. 6.000 kilometrekareyi incelediler ve mezarın kendisini değil fakat birçok farklı arkeolojik kalıntı buldular.
Kısacası, Cengiz Han’ın mezarı asla bulunmayabilir ve tahminen de son isteğinin saklılık olduğu düşünüldüğünde, bu biçimde kalması daha gerçek olabilir…